Tidak cukup zat

MEMUPUK tabiat pemakanan kanak-kanak yang sihat adalah cabaran besar kepada ibu bapa. Mana tidaknya, untuk memupuk tabiat pemakanan sihat bermakna ibu bapa perlu mengubah gaya pemakanan mereka supaya boleh menjadi teladan kepada anak.

Perkara ini yang sukar kerana ibu bapa kurang pengetahuan dalam soal khasiat pemakanan dan jumlah kalori diperlukan setiap hari.

Kebanyakan ibu bapa berasakan memadai jika anak mahu makan tanpa mengambil kira makanan yang menjadi pilihan si kecil.

Di sini letaknya kesilapan kita kerana tabiat pemakanan yang kurang sihat boleh terbawa-bawa hingga dewasa dan menjadi semakin sukar diubah.

Sebenarnya tabiat pemakanan kanak-kanak terbentuk ketika mereka masih kecil iaitu sebelum memasuki alam persekolahan.
Pada peringkat umur begini, ibu bapa perlu memainkan peranan dengan membentuk gaya pemakanan keluarga seimbang dan menyihatkan supaya ia dapat diteruskan apabila anak dewasa kelak, kata Presiden Persatuan Pemakanan Malaysia, Dr Tee E Siong.

Menurutnya, tabiat pemakanan anak mula berubah dan di luar kawalan ibu bapa sebaik mereka mula bersekolah dan menceburi banyak aktiviti luaran.

Malah, faktor sekeliling seperti pengaruh rakan sebaya turut menyumbang kepada perubahan tabiat makan anak, terutama jika mereka diberi duit saku yang lumayan untuk membeli makanan sendiri.

“Lebih awal tabiat makan yang baik dipupuk, lebih baik. Usah tunggu anak berumur 14 atau 15 tahun untuk membentuk tabiat makan mereka kerana sudah terlewat iaitu pada usia ini mereka ada kecenderungan tersendiri terhadap makanan.

“Ketika ini juga ibu bapa sering terlepas pandang perkembangan ditunjukkan anak kerana mereka boleh berdikari dan tidak memerlukan banyak perhatian.

“Semua ibu bapa tahu pemakanan seimbang penting, tetapi tidak menyampaikan pengetahuan itu kepada anak. Ramai kanak-kanak tidak dibekalkan dengan pengetahuan mengenai jenis makanan yang perlu diambil atau dielak.

“Contohnya apabila kita melarang mereka makan makanan manis, perlu diterangkan rahsia di sebalik larangan itu. Makanan manis bukan saja merosakkan gigi, tetapi boleh menyebabkan kegemukan dan pelbagai masalah kesihatan lain.

“Bukan khasiat makanan saja yang menjadi isu, kanak-kanak juga sering makan tidak tentu masa dan apabila mereka makan biasanya ia dalam keadaan tergesa-gesa, terutama jika ada perkara di luar meja makan yang menarik perhatian,” katanya ketika pelancaran buku panduan Eat Right Grow Right dengan kerjasama GlaxoSmithKline.

Beliau berkata, kanak-kanak memang banyak makan makanan snek, sama ada di sekolah atau di rumah.

Jika di sekolah, biasanya mereka makan ketika rehat atau sementara menunggu bas sekolah mahupun ibu bapa menjemput mereka balik ke rumah.

Isu penting di sini ialah jenis makanan yang dibeli kerana kebanyakan kanak-kanak lebih tertarik kepada makanan ringan atau kurang menyihatkan.

Ramai ibu bapa tidak sedar, snek menyumbang satu pertiga daripada jumlah kalori harian. Jika pilihan snek itu mengandungi banyak kalori, kanak-kanak mungkin mengambil kalori berlebihan dalam satu hari apabila dicampur dengan makan pagi, tengah hari dan malam yang boleh menyumbang kepada masalah kegemukan.

Sebaliknya, pengambilan snek seperti keropok boleh menjejaskan selera anak, terutama jika diambil sebelum waktu makan, menyebabkan anak tidak mahu makan makanan disediakan.

Ini antara penyumbang kepada masalah tidak cukup zat di kalangan kanak-kanak yang tidak disedari ibu bapa.

Kajian Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan Ketiga 2006 ke atas 21,000 kanak-kanak berusia di bawah 18 tahun menunjukkan 13.2 peratus kanak-kanak di negara kita kurang berat badan, 5.4 peratus alami masalah berlebihan berat badan dan 15.8 peratus pula terbantut tumbesaran.

Walaupun keadaan di Malaysia tidak seteruk di negara lain, ia perlu diawasi supaya tidak menjadi satu ‘wabak’ apabila mereka dewasa.

Tokoh pendidikan negara, Profesor Diraja Ungku Aziz, menggariskan empat aspek utama untuk mencapai kejayaan dan satu daripadanya mengamalkan pemakanan sihat dan seimbang dengan melebihkan pengambilan sayur-sayuran serta buah-buahan.

Pada kanak-kanak, pemakanan seimbang sangat penting bagi memastikan tumbesaran berlaku dengan baik. Malah, ia memberi kesan besar terhadap perkembangan penglihatan dan emosi.

Isu lain yang perlu diberi perhatian ialah keinginan untuk kelihatan kurus dan cantik, terutama di kalangan remaja perempuan.

Yang membimbangkan, ada ibu bapa tidak sedar anak mereka yang kurus dan kecil sebenarnya mengalami masalah kekurangan zat.

Antara tanda kekurangan zat ialah:

Berat badan menurun dengan ketara Kerap mendapat jangkitan seperti batuk, demam dan selesema Masalah kesihatan kemudian hari (kesan jangka panjang) Kini yang lebih dibimbangkan ialah masalah kegemukan pada kanak-kanak. Ini adalah masalah global, termasuk di negara maju. Tanda terlebih zat lebih mudah diperhatikan iaitu: Menjadi gemuk atau terlalu gemuk Risiko mendapat penyakit gaya hidup yang dialami orang dewasa seperti tekanan darah tinggi, kencing manis, strok, penyakit jantung, kanser meningkat dan mempunyai potensi diserang penyakit pada usia muda Kematian awal akibat penyakit Kata Dr Tee, bagi individu yang ada masalah berat badan, berdiet saja tidak berguna kerana setiap orang (termasuk kanak-kanak) perlu tahu kandungan makanan yang diambil sama ada wajar diambil atau perlu dielak. Pada masa sama, mereka perlu memulakan hidup lebih aktif. Mengamalkan pemakanan berkhasiat dan gaya hidup sihat (cergas) dapat mengurangkan risiko penyakit berbahaya pada masa depan. Kaji selidik Pusat Informasi Pemakanan Asia (AFIC) terhadap kanak-kanak 10 hingga 12 tahun di empat bandaraya Asia, termasuk Kuala Lumpur, mendapati gaya hidup kanak-kanak Malaysia agak membimbangkan kerana rata-ratanya tidak aktif. Tabiat ini terbawa-bawa hingga dewasa dan dikhuatiri mereka menjadi individu pasif dan menjejaskan perkembangan keseluruhan kanak-kanak berkenaan. Kegemukan pada zaman kanak-kanak boleh berlanjutan hingga dewasa jika tiada langkah kawalan diambil. Yang membimbangkan, mereka juga mempunyai kecenderungan tinggi untuk individu obes. Kaji selidik itu juga menyatakan, 30 peratus kanak-kanak Malaysia menghabiskan lapan jam sehari menonton televisyen ketika cuti sekolah. Malah, kanak-kanak kita juga termasuk dalam kategori kurang aktif kerana hanya terbabit dalam aktiviti yang tidak memerlukan banyak pergerakan dan mengeluarkan peluh seperti permainan elektronik dan komputer. Ini adalah senario menyedihkan kerana secara tidak langsung menggambarkan gaya hidup ibu bapa sendiri. Ibu bapa perlu menjadi model baik untuk diteladani kerana corak kehidupan secara perlahan-lahan menjadi darah daging kepada kehidupan anak. Tahukah anda, makanan dan aktiviti cergas boleh menjadi ejen yang mengeratkan hubungan kekeluargaan? Kanak-kanak sukakan aktiviti berkaitan dengan makanan, antara caranya memberi anak peluang memilih makanan digemari dan sebagai balasan babitkan mereka ketika mengemas rumah sebagai senaman ringan!

Tidak cukup zat

MEMUPUK tabiat pemakanan kanak-kanak yang sihat adalah cabaran besar kepada ibu bapa. Mana tidaknya, untuk memupuk tabiat pemakanan sihat bermakna ibu bapa perlu mengubah gaya pemakanan mereka supaya boleh menjadi teladan kepada anak.

Perkara ini yang sukar kerana ibu bapa kurang pengetahuan dalam soal khasiat pemakanan dan jumlah kalori diperlukan setiap hari.

Kebanyakan ibu bapa berasakan memadai jika anak mahu makan tanpa mengambil kira makanan yang menjadi pilihan si kecil.

Di sini letaknya kesilapan kita kerana tabiat pemakanan yang kurang sihat boleh terbawa-bawa hingga dewasa dan menjadi semakin sukar diubah.

Sebenarnya tabiat pemakanan kanak-kanak terbentuk ketika mereka masih kecil iaitu sebelum memasuki alam persekolahan.

Pada peringkat umur begini, ibu bapa perlu memainkan peranan dengan membentuk gaya pemakanan keluarga seimbang dan menyihatkan supaya ia dapat diteruskan apabila anak dewasa kelak, kata Presiden Persatuan Pemakanan Malaysia, Dr Tee E Siong.

Menurutnya, tabiat pemakanan anak mula berubah dan di luar kawalan ibu bapa sebaik mereka mula bersekolah dan menceburi banyak aktiviti luaran.

Malah, faktor sekeliling seperti pengaruh rakan sebaya turut menyumbang kepada perubahan tabiat makan anak, terutama jika mereka diberi duit saku yang lumayan untuk membeli makanan sendiri.

“Lebih awal tabiat makan yang baik dipupuk, lebih baik. Usah tunggu anak berumur 14 atau 15 tahun untuk membentuk tabiat makan mereka kerana sudah terlewat iaitu pada usia ini mereka ada kecenderungan tersendiri terhadap makanan.

“Ketika ini juga ibu bapa sering terlepas pandang perkembangan ditunjukkan anak kerana mereka boleh berdikari dan tidak memerlukan banyak perhatian.

“Semua ibu bapa tahu pemakanan seimbang penting, tetapi tidak menyampaikan pengetahuan itu kepada anak. Ramai kanak-kanak tidak dibekalkan dengan pengetahuan mengenai jenis makanan yang perlu diambil atau dielak.

“Contohnya apabila kita melarang mereka makan makanan manis, perlu diterangkan rahsia di sebalik larangan itu. Makanan manis bukan saja merosakkan gigi, tetapi boleh menyebabkan kegemukan dan pelbagai masalah kesihatan lain.

“Bukan khasiat makanan saja yang menjadi isu, kanak-kanak juga sering makan tidak tentu masa dan apabila mereka makan biasanya ia dalam keadaan tergesa-gesa, terutama jika ada perkara di luar meja makan yang menarik perhatian,” katanya ketika pelancaran buku panduan Eat Right Grow Right dengan kerjasama GlaxoSmithKline.

Beliau berkata, kanak-kanak memang banyak makan makanan snek, sama ada di sekolah atau di rumah.

Jika di sekolah, biasanya mereka makan ketika rehat atau sementara menunggu bas sekolah mahupun ibu bapa menjemput mereka balik ke rumah.

Isu penting di sini ialah jenis makanan yang dibeli kerana kebanyakan kanak-kanak lebih tertarik kepada makanan ringan atau kurang menyihatkan.

Ramai ibu bapa tidak sedar, snek menyumbang satu pertiga daripada jumlah kalori harian. Jika pilihan snek itu mengandungi banyak kalori, kanak-kanak mungkin mengambil kalori berlebihan dalam satu hari apabila dicampur dengan makan pagi, tengah hari dan malam yang boleh menyumbang kepada masalah kegemukan.

Sebaliknya, pengambilan snek seperti keropok boleh menjejaskan selera anak, terutama jika diambil sebelum waktu makan, menyebabkan anak tidak mahu makan makanan disediakan.

Ini antara penyumbang kepada masalah tidak cukup zat di kalangan kanak-kanak yang tidak disedari ibu bapa.

Kajian Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan Ketiga 2006 ke atas 21,000 kanak-kanak berusia di bawah 18 tahun menunjukkan 13.2 peratus kanak-kanak di negara kita kurang berat badan, 5.4 peratus alami masalah berlebihan berat badan dan 15.8 peratus pula terbantut tumbesaran.

Walaupun keadaan di Malaysia tidak seteruk di negara lain, ia perlu diawasi supaya tidak menjadi satu ‘wabak’ apabila mereka dewasa.

Tokoh pendidikan negara, Profesor Diraja Ungku Aziz, menggariskan empat aspek utama untuk mencapai kejayaan dan satu daripadanya mengamalkan pemakanan sihat dan seimbang dengan melebihkan pengambilan sayur-sayuran serta buah-buahan.

Pada kanak-kanak, pemakanan seimbang sangat penting bagi memastikan tumbesaran berlaku dengan baik. Malah, ia memberi kesan besar terhadap perkembangan penglihatan dan emosi.

Isu lain yang perlu diberi perhatian ialah keinginan untuk kelihatan kurus dan cantik, terutama di kalangan remaja perempuan.

Yang membimbangkan, ada ibu bapa tidak sedar anak mereka yang kurus dan kecil sebenarnya mengalami masalah kekurangan zat.

Antara tanda kekurangan zat ialah:

Berat badan menurun dengan ketara Kerap mendapat jangkitan seperti batuk, demam dan selesema Masalah kesihatan kemudian hari (kesan jangka panjang) Kini yang lebih dibimbangkan ialah masalah kegemukan pada kanak-kanak. Ini adalah masalah global, termasuk di negara maju. Tanda terlebih zat lebih mudah diperhatikan iaitu: Menjadi gemuk atau terlalu gemuk Risiko mendapat penyakit gaya hidup yang dialami orang dewasa seperti tekanan darah tinggi, kencing manis, strok, penyakit jantung, kanser meningkat dan mempunyai potensi diserang penyakit pada usia muda Kematian awal akibat penyakit Kata Dr Tee, bagi individu yang ada masalah berat badan, berdiet saja tidak berguna kerana setiap orang (termasuk kanak-kanak) perlu tahu kandungan makanan yang diambil sama ada wajar diambil atau perlu dielak. Pada masa sama, mereka perlu memulakan hidup lebih aktif. Mengamalkan pemakanan berkhasiat dan gaya hidup sihat (cergas) dapat mengurangkan risiko penyakit berbahaya pada masa depan. Kaji selidik Pusat Informasi Pemakanan Asia (AFIC) terhadap kanak-kanak 10 hingga 12 tahun di empat bandaraya Asia, termasuk Kuala Lumpur, mendapati gaya hidup kanak-kanak Malaysia agak membimbangkan kerana rata-ratanya tidak aktif. Tabiat ini terbawa-bawa hingga dewasa dan dikhuatiri mereka menjadi individu pasif dan menjejaskan perkembangan keseluruhan kanak-kanak berkenaan. Kegemukan pada zaman kanak-kanak boleh berlanjutan hingga dewasa jika tiada langkah kawalan diambil. Yang membimbangkan, mereka juga mempunyai kecenderungan tinggi untuk individu obes. Kaji selidik itu juga menyatakan, 30 peratus kanak-kanak Malaysia menghabiskan lapan jam sehari menonton televisyen ketika cuti sekolah. Malah, kanak-kanak kita juga termasuk dalam kategori kurang aktif kerana hanya terbabit dalam aktiviti yang tidak memerlukan banyak pergerakan dan mengeluarkan peluh seperti permainan elektronik dan komputer. Ini adalah senario menyedihkan kerana secara tidak langsung menggambarkan gaya hidup ibu bapa sendiri. Ibu bapa perlu menjadi model baik untuk diteladani kerana corak kehidupan secara perlahan-lahan menjadi darah daging kepada kehidupan anak. Tahukah anda, makanan dan aktiviti cergas boleh menjadi ejen yang mengeratkan hubungan kekeluargaan? Kanak-kanak sukakan aktiviti berkaitan dengan makanan, antara caranya memberi anak peluang memilih makanan digemari dan sebagai balasan babitkan mereka ketika mengemas rumah sebagai senaman ringan!

Kanak-kanak Lewat bercakap

“ANAK saya berusia dua tahun tetapi masih belum bercakap. Bukan tidak boleh atau tidak faham percakapan orang tetapi apabila ditanya, dia hanya menjawab sepatah dua.

“Namun apabila sepupunya yang tua setahun daripadanya datang ke rumah, banyak juga perkataan keluar daripada mulutnya,” keluh seorang ibu bercerita mengenai anaknya.

Sebenarnya ada ramai kanak-kanak yang boleh dikategorikan sebagai lewat bercakap. Dianggarkan lima hingga 10 peratus kanak-kanak mengalami gangguan perkembangan yang menyebabkan proses penguasaan bahasa dan percakapan menjadi lambat.

Ibu bapa perlu tahu, perkembangan bahasa tidak hanya merujuk kepada percakapan tetapi juga bentuk komunikasi lain seperti bahasa isyarat, tulisan dan kemahiran visual.

Lewat bercakap boleh disebabkan beberapa masalah dengan:

Kebolehan bercakap (ada masalah pada korda suara dan lidah) Kemasukan percakapan (masalah pendengaran) Pemprosesan percakapan (masalah pada otak atau gangguan perkembangan pertuturan) Dua jenis masalah lambat bercakap ialah kelewatan ekspresif (kesusahan menggunakan percakapan untuk meminta atau berinteraksi) atau kelewatan reseptif (sukar menafsir atau memahami percakapan orang). Ada juga kanak-kanak yang mengalami gabungan kedua-dua keadaan di atas. Kebanyakan kanak-kanak yang lewat bercakap juga mengalami gangguan perkembangan bahasa (DLD) dengan kelewatan ekspresif tetapi perkembangan kemahiran bahasa visual (mengenali ibu bapa dan objek, bertindak balas terhadap ekspresi muka, mematuhi arahan yang disertakan gerak badan atau tangan yang memberitahu anda mahukan sesuatu atau menuding jari ke arah objek diinginkan) yang normal seperti kanak-kanak lain. Kanak-kanak ini juga menunjukkan kefahaman normal terhadap percakapan orang lain, kemahiran mendengar (mengenal dan menoleh ke arah bunyi), mematuhi arahan mudah tanpa perlukan ditunjuk dengan perbuatan oleh orang yang memberi arahan, boleh tunjuk anggota badan atau objek yang disebut walaupun sesetengahnya turut mengalami sedikit kelewatan reseptif. Namun jika diberikan rawatan awal (terapi pertuturan), kebanyakan kanak-kanak boleh bertutur dengan baik apabila masuk sekolah. Sesetengah kanak-kanak yang menunjukkan tanda kelewatan ekspresif hanya lambat bercakap dan kelewatan tersusun iaitu perkembangan pertuturan berlaku secara berperingkat. Perkembangan pertuturan dan penguasaan bahasa kanak-kanak ini akan menjadi normal dengan peningkatan umur tanpa sebarang rawatan. Malangnya sehingga kini tiada kaedah membezakan atau menentukan sama ada seseorang kanak-kanak mengalami kelewatan tersusun yang boleh bertutur dengan peningkatan umur dengan kanak-kanak yang memerlukan terapi. Masalah pendengaran juga boleh menyebabkan kanak-kanak lewat bercakap. Justeru, kanak-kanak yang disyaki mengalami masalah ini perlu dibawa menjalani ujian pendengaran. Jangan anggap mereka boleh mendengar hanya kerana kanak-kanak ini menunjukkan tindak balas kepada bunyi tepukan yang kuat, loceng atau datang apabila dipanggil dari bilik sebelah. Punca lain kelewatan bercakap termasuk masalah membabitkan otak seperti terencat akal dan autisme. Selain kelewatan ekspresif dan reseptif, perkembangan kemahiran bahasa visual (mengenali objek, bertindak balas terhadap mimik muka, mematuhi arahan dengan ditunjukkan pergerakan tangan) juga lambat. Bagaimanapun, keadaan ‘berat mulut’, malas bercakap atau mempunyai ramai adik beradik yang lebih banyak bercakap atau dibesarkan dalam keluarga bertutur dua bahasa tidak menyebabkan masalah kelewatan bercakap. Senarai di bawah adalah sebagai panduan terhadap perkembangan percakapan kanak-kanak. Kanak-kanak yang menunjukkan pencapaian 75 peratus, perkembangan pertuturan mereka boleh berlaku secara normal. Namun ini hanya panduan, dapatkan nasihat pakar kanak-kanak jika anak anda tidak menunjukkan perkembangan seperti disenaraikan. Kelewatan bercakap jika disebabkan kurang pendengaran perlu dikenal pasti seawal mungkin. Perkembangan percakapan Bayi baru lahir — Boleh mendengar dan membezakan sama ada bunyi datang dari kiri atau kanan. Mereka akan menggerakkan kepala ke arah sumber bunyi. Bayi anda juga sepatutnya boleh memberi tindak balas kepada bunyi perlahan. Bayi mula senyum dan menunjukkan gerak balas kepada seseorang pada umur sebulan dan mengenali suara ibu bapa pada umur satu hingga 2½ bulan Tiga hingga enam bulan — Bayi boleh meniru bunyi percakapan Empat hingga lapan bulan — Bayi menyebut satu suku kata (contoh ba, da, ga, gu) Lima hingga sembilan bulan — Bayi menyebut beberapa suku kata berulang-ulang (contoh bababa, lalala) Enam hingga 10 bulan — Bayi mula menyebut perkataan mudah yang kerap didengar (emak, ayah, tak) Lima hingga 10 bulan — Kebanyakan bayi boleh menyebut mama, dada — yang tidak hanya merujuk kepada ibu dan ayahnya Enam hingga sembilan bulan — Kebanyakan bayi boleh mengikut atau mematuhi arahan pendek yang disertakan dengan pergerakan badan atau tangan. Contohnya meminta dia memegang objek atau tangan anda. Dalam lingkungan umur tujuh hingga 11 bulan, bayi sepatutnya boleh mematuhi arahan ringkas tanpa perlu ditunjuk dengan tangan Tujuh hingga 12 bulan — Sudah pandai menggunakan perkataan mama, emak atau ayah dengan betul Sembilan hingga 14 bulan — Biasanya sudah boleh menyebut satu patah perkataan (selain emak, ayah) 10 hingga 15 bulan — Sepatutnya bayi boleh menunjuk ke arah objek yang dikehendakinya 11 hingga 20 bulan — Anak anda seharusnya boleh menyebut empat hingga enam perkataan (selain emak, ayah atau nama adik beradik) 14 hingga 21 bulan — Si kecil boleh mematuhi arahan dua langkah tanpa bantuan pergerakan tangan (contoh ‘Duduk di sini dan makan’). Pada umur 14 hingga 18 bulan, dia seharusnya boleh menunjukkan dua atau lebih anggota badan dan meningkat kepada enam anggota badan pada umur 22 bulan 16 hingga 20 bulan — Kanak-kanak boleh menyuarakan kehendaknya dalam satu perkataan (jus, susu, lagi, banyak) 18 hingga 22 bulan — Si kecil sudah boleh menggabungkan dua perkataan atau ayat mudah seperti ‘hendak susu’ atau ‘mahu lagi’ 16 hingga 24 bulan — Kanak-kanak seharusnya sudah boleh menguasai lebih 50 patah perkataan 19 hingga 26 bulan — Menggunakan perkataan saya, awak walaupun kadangkala terbalik. Kebanyakan kanak-kanak boleh menyebut perkataan dengan baik apabila berumur 30 bulan 24 bulan — Percakapannya boleh difahami separuh oleh orang lain atau individu yang jarang berjumpa kanak-kanak berkenaan 24 hingga 32 bulan — Boleh menamakan empat gambar 26 hingga 32 bulan — Boleh bercakap dalam dua hingga tiga ayat mudah 27 hingga 34 bulan — Boleh memahami dua arahan dalam satu ayat contohnya ‘Letak cawan di atas meja atau sebelah buku’ 29 hingga 34 bulan — Boleh menamakan dan kegunaan sekurang-kurangnya dua objek. Kanak-kanak seharusnya boleh mengenali satu warna pada umur 2½ hingga 3¼ tahun dan empat warna pada umur tiga hingga 4½ tahun Tiga tahun — Hampir 75 peratus pertuturannya boleh difahami orang yang jarang bertemu kanak-kanak ini. Pada umur ini mereka boleh menguasai lebih 250 perkataan. Pada umur empat tahun, percakapannya seharusnya boleh difahami sepenuhnya dan mampu menguasai 600 perkataan Saringan pendengaran boleh dilakukan pakar kanak-kanak melalui satu ujian mudah (audimetri) apabila mereka boleh memberi kerjasama (biasanya selepas umur empat tahun). Kanak-kanak (dari dilahirkan hingga empat tahun) perlu berjumpa pakar pendengaran untuk ujian selanjutnya. Jika anda fikir anak anda lewat bercakap, bawa si kecil untuk jalani ujian pendengaran. Pada masa sama kanak-kanak yang ada masalah lewat bercakap juga perlu dirujuk kepada pakar terapi pertuturan atau pakar psikologi jika perlu secepat mungkin. Pada masa sama ibu bapa juga boleh membantu meningkatkan percakapan anak dengan: Membaca buku kepada anak, terutama buku bergambar di mana anda boleh mengajaknya untuk menunjuk atau menamakan objek Gunakan bahasa mudah apabila bercakap dengan anak, dibantu dengan gerak badan atau tangan. Tanya banyak soalan kepada anak. Pastikan anda ‘bercakap’ dengan si kecil dan bukan memberi arahan Beri tindak balas segera apabila anak bercakap untuk memberi dorongan kepadanya Ulang perkataan atau ayat anak anda dengan menambah beberapa perkataan lagi bagi memanjangkan ayat berkenaan Sabar melayan anak dan jangan marah jika dia melakukan kesilapan. Beri masa untuk anak menghabiskan ayatnya Jangan paksa anak bercakap.

Hak kanak-kanak

IKLAN sempena sambutan Hari Kanak-kanak yang disiarkan di radio menarik perhatian. Dalam iklan itu seorang kanak-kanak memberitahu, banyak daripada haknya yang membabitkan hak untuk bersuara, mendapat perlindungan dan keselamatan dicabul atau sengaja diketepikan hanya kerana mereka masih kecil.

Pencabulan hak kanak-kanak bukan sekadar mendera, menyakiti atau mencederakan mereka. Ibu bapa yang memaksa anak belajar sehingga tiada masa bermain atau terbabit dalam aktiviti rekreasi juga sebenarnya secara tidak langsung mencabul hak kanak-kanak.

Kehidupan seharian kebanyakan kanak-kanak: sekolah dari pagi hingga petang, malam pula ke kelas tambahan. Beginilah rutin setiap hari, lima hari seminggu.

Bagi kanak-kanak lebih malang, kelas tambahan diteruskan pada hujung minggu (Sabtu dan Ahad) sama ada untuk belajar muzik, seni atau kemahiran lain.

Keinginan ibu bapa mempunyai anak cemerlang dan bijak sejak kecil membuatkan mereka sanggup memenuhi setiap masa anak dengan ‘aktiviti pendidikan’.

Dalam keghairahan ini ramai tidak sedar mereka sebenarnya merampas hak anak yang masih dalam peringkat kanak-kanak (sekurang-kurangnya sehingga umur 12 tahun) untuk bermain.

Mereka tidak sedar, sebahagian daripada dunia sebenar kanak-kanak lenyap begitu saja. Mungkin ramai ibu bapa tidak tahu bahawa bermain, bermain dan bermain adalah dunia sebenar kanak-kanak.

Malah, ada yang menganggap bermain hanya membuang masa. Tanggapan ini tidak benar kerana melalui bermainlah kanak-kanak belajar banyak kemahiran hidup seperti berinteraksi, bersosial, berkongsi, bertolak ansur dan bersedia menerima kekalahan.

Bermain adalah cara terbaik untuk mengelak kanak-kanak tertekan. Tahukah anda, keinginan ibu bapa yang mahu melihat atau meletakkan sasaran tertentu untuk dicapai anak mereka sebenarnya memberi tekanan kepada anak?

Itu mungkin keinginan anda, bukan anak anda. Tugas ibu bapa hanya membimbing mereka ke arah hidup yang baik dan bukan menentukan kehidupan mereka.

Pendidikan tidak hanya terhad dalam bilik darjah kerana ada banyak kemahiran yang tidak boleh disampaikan di dalam kelas.

Saya kasihan melihat kanak-kanak yang hidupnya hanya dipenuhi dengan belajar secara formal, terutama mereka yang dimasukkan ke kelas tambahan khas sejak umur tiga atau empat tahun.

Memang tidak salah memberi anak pendidikan tetapi biarlah ia berlangsung mengikut perkembangan umur mereka walaupun ramai menganggap kanak-kanak seperti ini bertuah.

Namun, ramai juga tidak sedar mereka kehilangan peluang untuk menikmati keseronokan zaman kanak-kanak.

Selain itu ibu bapa juga perlu sedar, tidak memberi rawatan diperlukan juga sebenarnya merampas hak kanak-kanak. Contoh paling senang ialah imunisasi.

Setiap kanak-kanak yang lahir di negara ini ada hak untuk diberi suntikan imunisasi secara percuma dalam program Imunisasi Kebangsaan yang disediakan Kementerian Kesihatan bagi melindungi kanak-kanak daripada penyakit berbahaya.

Kegagalan membawa anak mendapatkan perlindungan ini seolah-olah sengaja mendedahkan anak kepada agen penyakit, terutama penyakit berjangkit akibat serangan virus dan bakteria. Ini adalah langkah pertama, paling mudah dan murah untuk memberi perlindungan terbaik kepada anak.

Hak kanak-kanak sudah lama diiktiraf dan sambutannya berbeza di seluruh dunia. Hari Kanak-kanak Antarabangsa disambut pada 1 Jun setiap tahun manakala Hari Kanak-kanak Universal pula pada 20 November.

Di Malaysia, kita meraikannya Sabtu ketiga setiap Oktober. Di negara lain, mereka menyambutnya pada tarikh berbeza mengikut kesesuaian masing-masing.

Di negara kita Hari Kanak-kanak mula dirai sejak 1959 dan kini lebih 150 negara di dunia menyambutnya. Tidak kira bila, sambutan ini adalah tanda penghargaan dan penghormatan kepada kanak-kanak dan golongan muda di bawah 18 tahun.

Ia bertujuan meningkatkan kesedaran terhadap tanggungjawab keluarga dan semua anggota masyarakat, terutama ibu bapa serta agensi kerajaan dan swasta untuk melindungi hak dan masa depan kanak-kanak.

Ini juga membolehkan masyarakat menghargai keperluan mempertahankan hak dan menegakkan keadilan untuk kanak-kanak berdasarkan Konvensyen Hak Kanak-kanak.

Seperti orang dewasa, semua kanak-kanak, termasuk remaja di bawah umur 18 tahun mempunyai hak asasi sama tidak kira bangsa, agama, kedudukan dan negara.

Konvensyen Hak Kanak-kanak (CRC) 1995 menetapkan setiap kanak-kanak perlu diiktiraf sebagai individu yang mempunyai pemikiran dan hak untuk hidup selamat dan gembira tanpa diskriminasi.

Setiap kanak-kanak berhak mendapat empat keperluan asas iaitu:

Hak kelangsungan hidup — termasuk mutu hidup dan peluang untuk mendapat rawatan Hak perkembangan — termasuk pendidikan, mendapat maklumat, bermain, aktiviti rekreasi dan budaya; bebas untuk berfikir dan beragama Hak perlindungan — meliputi semua aspek eksploitasi, kekejaman, perpisahan daripada keluarga dan penderaan Hak dalam penyertaan sebagai anggota masyarakat — termasuk kebebasan bersuara (memberi pendapat) dan mempunyai hak bercakap dalam isu yang membabitkan hidup mereka. Walaupun masih kecil, pandangan mereka perlu diambil dan dipertimbangkan kerana seperti orang dewasa, mereka juga ada pemikiran tersendiri yang sesuai dengan perkembangan dan perubahan pada zaman ini.